Παιδιατρική ινομυαλγία και μυοσκελετικός πόνος

Εισαγωγή
Μπορεί να μην μας αρέσει ως γεγονός, αλλά ο πόνος μας είναι απαραίτητος. Δρα σαν ένα προειδοποιητικό σύστημα που μας ενημερώνει έγκαιρα αν κάποιος παράγοντας προκαλεί ή ενδέχεται να προκαλέσει βλάβες στον οργανισμό μας. Αν το παιδί σας πάσχει από μια χρόνια πάθηση που λέγεται ινομυαλγία, το προειδοποιητικό αυτό σύστημα ενεργοποιείται συνεχώς από παράγοντες που δεν προκαλούν πόνο στους περισσότερους ανθρώπους, όπως για παράδειγμα ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη ή η παραμονή σε καθιστή θέση για λίγες ώρες.

Όταν οι γονείς ακούνε το παιδί τους να παραπονείται για πόνους σε όλο του το κορμί είναι φυσικό να αναστατωθούν, ειδικά λόγω του γεγονότος ότι η ινομυαλγία δεν είναι μια πάθηση αλλά μια κατάσταση που μπορεί να διαρκέσει για πολλά χρόνια, ακόμα και για μια ζωή. Δεν υπάρχει θεραπεία. Παρόλα αυτά η ινομυαλγία, σε αντίθεση με την αρθρίτιδα, δεν προκαλεί βλάβες στον οργανισμό. Με την απαραίτητη εκπαίδευση, τη σωστή θεραπεία και τις κατάλληλες αλλαγές του τρόπου ζωής, τα περισσότερα παιδιά με ινομυαλγία ελέγχουν τα συμπτώματα της κατάστασης αυτής και ζουν ολοκληρωμένες, σχετικά φυσιολογικές ζωές.

• Η ινομυαλγία απαντάται σε περίπου το 2 με 4 % του πληθυσμού στην Ευρώπη, δηλαδή περίπου σε 12 εκατομμύρια ανθρώπους.
• Παρά το γεγονός ότι η ινομυαλγία προσβάλει κατά κύριο λόγο γυναίκες ηλικίας 20 με 60 ετών, παρουσιάζονται ολοένα και περισσότερες περιπτώσεις παιδιών με την κατάσταση αυτή, συνήθως παιδιών που βρίσκονται στα πρώτα χρόνια της εφηβείας (11-15 ετών).
• Η ινομυαλγία είναι μια χρόνια (δηλαδή μακράς διάρκειας) διαταραχή που προκαλεί διάχυτο πόνο και δυσκαμψία των ιστών που στηρίζουν και κινούν τα οστά και τις αρθρώσεις.
• Πολλοί από τους ανθρώπους με ινομυαλγία εμφανίζουν έντονη κόπωση και διαταραχές του ύπνου.
• Η θεραπεία της ινομυαλγίας αποσκοπεί στον έλεγχο των συμπτωμάτων της μέσω της άσκησης, της εκμάθησης τεχνικών χαλάρωσης και ορισμένες φορές μέσω της χορήγησης φαρμακευτικής αγωγής.

Σε αντίθεση με την αρθρίτιδα, ο πόνος της ινομυαλγίας δεν προέρχεται από τη φλεγμονή, δηλαδή από την αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος που προκαλεί οίδημα, δυσκαμψία και πόνο, συμπτώματα τα οποία αν ξεφύγουν από τον έλεγχο μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές βλάβες στους ιστούς.

Πολλοί πιστεύουν ότι η ινομυαλγία έχει τις ρίζες της στο νευρικό σύστημα δηλαδή στον εγκέφαλο , το νωτιαίο μυελό και το ευρύ δίκτυο ειδικών κύτταρων που το απαρτίζουν και ονομάζονται νευρώνες. Το νευρικό σύστημα λαμβάνει, αποστέλλει και μεταφράζει πληροφορίες, ανάμεσα τους και τον πόνο, από όλα τα σημεία του σώματος. Στην ινομυαλγία τα μέρη του νευρικού συστήματος που αντιλαμβάνονται και αντιδρούν στον πόνο φαίνεται ότι παρουσιάζουν αυξημένη ευαισθησία στην επεξεργασία των ερεθισμάτων αυτών.
Υπάρχουν ακόμη πολλά αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με την ινομυαλγία, π.χ. το ποιά είναι τα αίτια της, με αποτέλεσμα η διάγνωση της κατάστασης αυτής να παραμένει πρόκληση. Τα παιδιά με ινομυαλγία φαίνονται εξωτερικά τελείως υγιή, ενώ και οι εργαστηριακές εξετάσεις τους δεν αποκαλύπτουν σημάδια κάποιας νόσου. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που πολλοί μέσα στην ιατρική κοινότητα αμφισβητούν ακόμα και την ύπαρξή της.

Οι περισσότεροι γιατροί όμως πλέον έχουν αρχίσει να κατανοούν και να αναγνωρίζουν ότι η πάθηση αυτή αποτελεί μια σοβαρή, ενοχλητική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Χρόνιος (μακράς διάρκειας ) πόνος, που έχει παρουσιαστεί τουλάχιστον τρεις μήνες πριν γίνει η διάγνωση
• Διάχυτος πόνος που εμφανίζεται σε περιοχές πάνω και κάτω από τη μέση καθώς και στις δυο πλευρές του σώματος
• Ευαισθησία κατά την άσκηση πίεσης σε συγκεκριμένα “ ευαίσθητα ” σημεία του σώματος
• Κόπωση και διαταραχές του ύπνου
• Συμπτώματα που βελτιώνονται και επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου

Τάση εμφάνισης και συνύπαρξης και άλλων προβλημάτων υγείας στα οποία περιλαμβάνονται και τα ακόλουθα:

• Σύνδρομο χρόνιας κόπωσης
• Σύνδρομο μυοπεριτονιακού πόνου
• Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου
• Σύνδρομο ανήσυχων ποδιών
• Ημικρανίες
• Διαταραχές της κροταφογναθικής άρθρωσης

Επιπρόσθετα, η ινομυαλγία παραδοσιακά εμφανίζεται κατά την ενήλικο ζωή. Διαγιγνώσκεται όμως με ολοένα και μεγαλύτερη συχνότητα σε παιδιά και εφήβους, πιθανότατα επειδή οι γιατροί αποκτούν μεγαλύτερη επίγνωση της πάθησης αυτής και τρόπου διάγνωσής της.

Ποιοι διατρέχουν κίνδυνο να εμφανίσουν ινομυαλγία ;
Υπάρχουν ακόμα πολλά αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με τις ακριβείς αιτίες της ινομυαλγίας , με αποτέλεσμα να μην έχουμε πλήρη εικόνα των παραγόντων κίνδυνου της χρόνιας αυτής διαταραχής. Σε γενικές γραμμές όμως οι παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης ινομυαλγίας είναι οι ακόλουθοι:

• Φύλο : εκτιμάται ότι 9 στους 10 ασθενείς με ινομυαλγία είναι γυναίκες.
• Ηλικία : η ινομυαλγία συνήθως εμφανίζεται στα πρώτα χρόνια της ενηλίκου ζωής ή στη μέση ηλικία ( 20-60), ενώ σύμφωνα με έρευνες η κορυφαία επίπτωσή της εντοπίζεται περίπου στην ηλικία των 35 ετών. Όταν εμφανίζεται στα παιδιά τείνει να πρωτοπαρουσιάζεται μεταξύ της ηλικίας των 11 με 15 ετών, ενώ σπάνια παρουσιάζεται σε παιδιά νεοτέρα των επτά ετών.
• Οικογενειακό ιστορικό: οι συγγενείς πασχόντων από ινομυαλγία ή από άλλα παρεμφερή σύνδρομα πόνου (π.χ. σύνδρομο μυοπεριτονιακού πόνου) διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν ινομυαλγία. Για παράδειγμα, σε μια μελέτη αποκαλύφθηκε ότι το ένα τρίτο των παιδιών των οποίων η μητέρα πάσχει από ινομυαλγία θα εμφανίσουν και αυτά με τη σειρά τους τη διαταραχή αυτή σε κάποια στιγμή της ζωης τους.
• Άλλες παθήσεις : Οι έρευνες έχουν αποδείξει ότι ποσοστό έως και 25 % των ατόμων που πάσχουν από συγκεκριμένα αυτόανοσα νοσήματα, όπως λύκος ή μερικές μορφές αρθρίτιδας, εμφανίζουν και ινομυαλγία.

Το σωματικό ή ψυχολογικό στρες, οι κακές συνήθειες ύπνου και η έλλειψη σωματικής άσκησης έχουν συνδεθεί με υψηλότερο κίνδυνο για εμφάνιση ινομυαλγίας.

Αιτίες
Δεν γνωρίζουμε ακριβώς τους παράγοντες που προκαλούν την ινομυαλγία. Ενώ είναι πολύ πιθανό η ύπαρξη κάποιων συγκεκριμένων γονιδίων να κάνει κάποιους ανθρώπους πολύ πιο επιρρεπείς στην εμφάνισή της (αυτό που οι γιατροί ονομάζουν γενετική προδιάθεση), εντούτοις οι περισσότεροι ερευνητές θεωρούν ότι απαραίτητη και η ταυτόχρονη παρουσία ενός από τους ακολούθους παράγοντες προκειμένου να έρθει στην επιφάνεια η διαταραχή αυτή. Οι παράγοντες αυτοί είναι οι εξής :

• Συναισθηματικά ή ψυχολογικά στρεσογόνα γεγονότα
• Τραυματισμοί
• Λοιμώξεις ή άλλες παθήσεις

Συμπτώματα
Η ινομυαλγία ποικίλει από παιδί σε παιδί. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια ή σοβαρά, να προσβάλουν διαφορετικά μέρη του σώματος και να μεταβάλλονται με την πάροδο του χρόνου. Το κοινό στοιχείο όμως όλων των πασχόντων από ινομυαλγία είναι ο χρόνιος πόνος.

• Ο πόνος μπορεί να ξεκινήσει σε ένα σημείο του σώματος, όπως ο λαιμός ή οι ώμοι, αλλά τελικά να προσβάλει όλο το σώμα ( πάνω και κάτω από τη μέση και στις 2 πλευρές).
• Μπορεί να επικεντρώνεται σε συγκεκριμένους ιστούς, όπως οι μύες και οι σύνδεσμοι, ή να είναι πιο εκτεταμένος.
• Η ένταση του πόνου μπορεί να παρουσιάζει διαβάθμιση από ήπια έως και πολύ έντονη και να συνοδεύεται από μούδιασμα και αιμωδίες.
• Πόνος ακόμα εμφανίζεται όταν ασκείται πίεση σε ορισμένα σημεία του σώματος (που ονομάζονται “ ευαίσθητα σημεία ” ).

Πέραν του χρόνιου πόνου, δυο από τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα της ινομυαλγίας είναι τα εξής :

• Κόπωση: παρατεταμένη, εμμένουσα εξάντληση και γρήγορη κόπωση ακόμα και μετά από ελαφρά άσκηση.
• Διαταραχές του ύπνου: δυσκολίες στον ύπνο κατά τη διάρκεια της νύχτας, και ξύπνημα το πρωί με αίσθημα κόπωσης και ανεπαρκούς αναζωογόνησης.

Μερικά ακόμα συμπτώματα είναι και τα ακόλουθα :

• Κεφαλαλγία
• Πρωινή δυσκαμψία
• Κοιλιακό άλγος
• Κατάθλιψη
• Άγχος
• Μούδιασμα στα χέρια και τα πόδια
• Επώδυνη έμμηνος ρύση
• Ευαισθησία στο κρύο ή τη ζέστη
• Πρόβλημα μνήμης ή συγκέντρωσης (γνωστή και ως ινο-ομίχλη)

Επειδή τα συμπτώματα της ινομυαλγίας συχνά συγχέονται με αυτά άλλων παθήσεων, (όπως ο λύκος, η αρθρίτιδα και η νόσος Lyme) συμβουλευτείτε το γιατρό ου παιδιού σας για τη σωστή διάγνωσή του.

Πρόληψη
Σαν γονιός είναι φυσικό να αναρωτιέστε αν θα μπορούσατε να είχατε κάνει κάτι για να αποτρέψετε την εμφάνιση ινομυαλγίας στο παιδί σας και να αναζητάτε τρόπους για να βεβαιωθείτε ότι κανένα από τα άλλα σας παιδιά δεν θα αντιμετωπίσει παρόμοιο πρόβλημα. Από τη στιγμή όμως που τα αίτια της νόσου δεν έχουν γίνει πλήρως κατανοητά, δεν υπάρχει κάποιος γνωστός τρόπος για την πρόληψη και αποτροπή της εμφάνισής της.
Μπορείτε ωστόσο με συγκεκριμένες ενέργειες να μη επιτρέψετε στην ινομυαλγία να μειώσει το επίπεδο ποιότητας ζωής του παιδιού σας.  Πέραν από την όποια φαρμακευτική αγωγή χρειαστεί να λάβει το παιδί σας , βοηθώντας το να δημιουργήσει συνήθειες που προάγουν την καλή υγεία ( π.χ. καλά ισορροπημένη διατροφή, τακτική άσκηση κ.τ.λ. ), δημιουργείτε τις συνθήκες για να μειωθεί ο πόνος που αισθάνεται, να βελτιωθεί η ποιότητα του ύπνου του, να ελαττωθεί η κόπωση και να μπορέσει τελικά το παιδί να διαχειριστεί την κατάσταση αυτή.

Επιπλοκές
Επειδή η ινομυαλγία δεν προκαλεί ουσιαστικές βλάβες στο σώμα του παιδιού σας, η πιθανότητα να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα υγείας είναι μικρή. Οι δυνητικά πιο σοβαρές επιπλοκές της νόσου είναι οι ψυχοκοινωνικές, αυτές που σχετίζονται δηλαδή με τον τρόπο με τον οποίο το παιδί σας αισθάνεται \, σκέπτεται, συναναστρέφεται και αλληλεπιδρά με το κοινωνικό του περιβάλλον.
Η διαχείριση του χρόνιου πόνου μπορεί να πολύ δύσκολη υπόθεση για τα παιδιά, ειδικά από τη στιγμή, που ενώ νοσούν, ο περίγυρός τους θεώρει ότι είναι απολύτως υγιή. Δεν είναι ασυνήθες τα παιδιά που πάσχουν από ινομυαλγία να αισθάνονται άγχος και κατάθλιψη. Ενδέχεται να αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη λειτουργία τους μέσα στο σχολικό περιβάλλον, με συνέπεια να μένουν σπίτι όποτε δεν αισθάνονται καλά.
Οι ψυχοκοινωνικές αυτές επιπλοκές, όπως είναι φυσικό, δεν παρουσιάζονται σε κάθε παιδί. Σε αυτά όμως που παρουσιάζονται η ενδεδειγμένη θεραπεία πρέπει να περιλαμβάνει τη συμβουλευτική και τη γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία , που σκοπό έχουν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να αναγνωρίζουν πρότυπα σκέψεις και συναισθηματικές αντιδράσεις που συμβάλουν στην εμφάνιση των συμπτωμάτων τους και να τους εκπαιδεύσει σε πρακτικούς τρόπους αλλαγής της συμπεριφοράς τους.

Μακροπρόθεσμη πρόγνωση
Αν και η ινομυαλγία είναι μια πάθηση η οποία θα συνοδεύει τον ασθενή για το υπόλοιπο της ζωής του. τείνει να μη επιδεινώνεται (ή να εξελίσσεται) με τη πάροδο του χρόνου. Αντιθέτως μπορεί να παρουσιάσει σημαντική βελτίωση, ειδικά αν διαγνωστεί έγκαιρα και αντιμετωπιστεί επιθετικά. Τα παιδιά μάλιστα έχουν καλύτερες πιθανότητες να ανταποκριθούν στη θεραπεία από ότι οι ενήλικες. Με τη χορήγηση κατάλληλης θεραπείας ποσοστό έως και 80 % των νεαρών ασθενών θα παρουσιάσει σημαντική ή πλήρη απαλλαγή από τα συμπτώματά τους.

Πότε πρέπει να αναζητήσετε την συμβουλή του γιατρού σας
Αν το παιδί σας εμφανίζει κόπωση και πόνους σε όλο το κορμί, που δεν βελτιώνονται με τη χορήγηση ibuprofen ή άλλων συνταγογραφούμενων αναλγητικών, είναι συνετό να προγραμματίσετε μια επίσκεψη στον παιδίατρο του παιδιού σας. Αν ο γιατρός εποπτευθεί ότι το παιδί έχει ινομυαλγία μπορεί να σας παραπέμψει σε έναν παιδορευματολόγο.

Διαγνωστικές εξετάσεις
Το γεγονός ότι δεν υπάρχει κάποια αλάνθαστη εξέταση για την ινομυαλγία μπορεί να σας προκαλεί απογοήτευση ειδικά από τη στιγμή που θέλετε τόσο πολύ να μάθετε την αιτία του πόνου του παιδιού σας. Μια ακόμα πρόκληση που αφορά την ινομυαλγία είναι ότι μπορεί εύκολα να μπερδευτεί και να διαγνωστεί εσφαλμένα ως κάποια άλλη ασθένεια, όπως ο λύκος και η αρθρίτιδα. Για το λόγο αυτό εσείς και το παιδί σας θα πρέπει να επισκεφτείτε έναν εξειδικευμένο παιδορευματολόγο για να τεθεί η σωστή διάγνωση.
Το 1990 το Αμερικανικό Κολλέγιο Ρευματολογίας θέσπισε δυο κριτήρια για τη διάγνωση της ινομυαλγίας στους ενήλικες:

• Διάχυτος πόνος διάρκειας τουλάχιστον τριών μηνών ή μεγαλύτερης.
• Μέτριας έντασης πόνος και ευαισθησία σε 11 με 18 συγκεκριμένα “ ευαίσθητα σημεία ” που εντοπίζονται στο λαιμό, στους ώμους, στο θώρακα, στο ισχίο, στα όντα και στους αγκώνες.

Τα περισσότερα όμως παιδιά (και μερικοί ενήλικες) εμφανίζουν πόνο σε λιγότερα από 11 ευαίσθητα σημεία, γεγονός που οδηγεί τους παιδορευματολόγους να μελετούν συμπληρωματικά με προσοχή τη μορφή και την ένταση των συμπτωμάτων των ασθενών τους στη διάγνωση της ινομυαλγίας. Συνυπολογίζοντας τα δεδομένα αυτά το Αμερικανικό Κολλέγιο Ρευματολογίας πρότεινε την αντικατάσταση της εξέτασης των ευαίσθητων σημείων με κριτήρια που βασίζονται περισσότερο στα συμπτώματα.
Εκτός από τη μελέτη του ιατρικού ιστορικού του παιδιού σας και τη διεξαγωγή μιας πλήρους και ενδελεχούς φυσικής εξέτασης, ο παιδίατρος σας μπορεί να παραγγείλλει τη διενέργεια συγκεκριμένων αιματολογικών εξετάσεων για να αποκλείσει από τη διάγνωσή του άλλες παθήσεις. Οι εξετάσεις αυτές περιλαμβάνουν:

• τη γενική εξέταση αίματος
• την ταχύτητα καθίζησης ερυθροκυττάρων
• την εξέταση για την ύπαρξη συγκεκριμένων αντισωμάτων
• τις βιοχημικές εξετάσεις για τη διαπίστωση της καλής ή μη λειτουργίας του ήπατος και του θυρεοειδούς αδένα

Σπάνια, αν το παιδί αντιμετωπίζει προβλήματα στον ύπνο, τα οποία αποτελούν ένδειξη της ινομυαλγίας, θα υποβληθεί σε ηλεκτροεγκεφαλογράφημα ύπνου.

Θεραπεία
Είναι απόλυτα να φυσιολογικό να ανησυχείτε για την υγεία του παιδιού σας. Το άκουσμα της είδησης ότι πάσχει από μια χρόνια διαταραχή, όπως η ινομυαλγία, μπορεί να σας προκαλέσει αναστάτωση. Τα ευχάριστα νέα σχετικά με την ινομυαλγία είναι ότι ουσιαστικά δεν είναι επιβλαβής για τον οργανισμό του παιδιού σας. Η θεραπεία επομένως δεν επικεντρώνεται στην “ ίαση ” του παιδιού, αλλά στον επιτυχή έλεγχο και διαχείριση των συμπτωμάτων της ινομυαλγίας έτσι ώστε αυτό να μπορεί να συνεχίζει ανεμπόδιστο τη ζωή του.
Αν τα συμπτώματα που εμφανίζει το παιδί σας είναι ήπια, μπορεί να χρειαστεί περιορισμένης έκτασης θεραπευτικές παρεμβάσεις, ειδικά από τη στιγμή που θα κατανοήσει την ινομυαλγία ως νοσολογική οντότητα και θα γνωρίσει τους τρόπους αποφυγής των παραγόντων που συντείνουν στην επιδείνωση των συμπτωμάτων της. Αν τα συμπτώματα είναι σοβαρά μπορεί να χρειαστεί ένα πιο ολοκληρωμένο πρόγραμμα φροντίδας που θα περιλαμβάνει σειρά φυσικοθεραπειών και εκμάθηση τεχνικών μείωσης του στρες. Μικρό μόνο ποσοστό των παιδιών χρειάζεται τελικά να λάβει φαρμακευτική αγωγή.

Ο γιατρός του παιδιού σας θα προσαρμόσει το θεραπευτικό πλάνο κατά τέτοιο τρόπο ώστε να καλύψει τις ανάγκες του, περιλαμβάνοντας σε αυτό κάποια ή και όλα τα ακόλουθα:
Εκπαίδευση: Το πρώτο και ίσως σημαντικότερο βήμα για εσάς και τα παιδιά σας είναι να γνωρίσετε τι ακριβώς είναι η ινομυαλγία και ποιός είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος διαχείρισής της στην καθημερινή ζωή.
Άσκηση: Ήπιας έντασης σωματικές δραστηριότητες όπως η κολύμβηση και η γιόγκα έχει αποδειχτεί ότι είναι ιδιαίτερα επωφελείς για τη βελτίωση της διάθεσης, την ανακούφιση του πόνου και γενικότερα την προαγωγή της καλής υγείας. Το πρόγραμμα ασκήσεων που ακολουθεί το παιδί σας μπορεί να αποτελεί μέρος της φυσιοθεραπείας, που περιλαμβάνει τεχνικές διατάσεων και εφαρμογής θέρμων ή ψυχρών επιθεμάτων για την ανακούφιση του πόνου.
Τεχνικές χαλάρωσης: Η εκμάθηση τεχνικών μείωσης του στρες μέσω του διαλογισμού και της βιοανάδρασης μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του πόνου και στη βελτίωση των διαταραχών του ύπνου, της κατάθλιψης και του άγχους.
Συμπληρωματικές θεραπείες: Μερικά από τα παιδιά με ινομυαλγία μπορεί να βρουν ανακούφιση σε θεραπείες που βρίσκονται έξω από τη σφαίρα της συμβατικής ιατρικής, όπως ο βελονισμός και το μασάζ.
Γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία: Με τη μέθοδο αυτή τα παιδιά μαθαίνουν πως να διαχειρίζονται τον πόνο σε ψυχολογικό επίπεδο και να αναγνωρίζουν τους παράγοντες που προκαλούν στρες και επιδεινώνουν τον πόνο.
Φάρμακα : Τυπικά τα φάρμακα αποτελούν την τελευταία λύση για τη θεραπεία της ινομυαλγίας και μπορεί να περιλαμβάνουν :

• Τα αναλγητικά: όπως ακεταμινοφαίνη
• Τα αντικαταθλιπτικά: που χρησιμοποιούνται για τη μείωση του πόνου και του άγχους και τη βελτίωση του ύπνου, όπως ντουλοξετίνη και φλουοξετίνη
• Τα μυοχαλαρωτικά
• Τα αντιεπιληπτικά: όπως η γκαμπαπεντίνη και το pregabalin, τα οποία αποτελούν σχετικά νέες θεραπείες της ινομυαλγίας Έχει αποδειχτεί ότι χαλαρώνουν τη μυϊκή ένταση και βελτιώνουν τον ύπνο των ενηλίκων που πάσχουν από ινομυαλγία.

Απομένει να αποδειχτεί όμως η αποτελεσματικότητά τους και στα παιδιά.